In het Gemeentearchief bevindt zich een persoonsarchief van Adeliene Marie Hartog (Ede 1869 – Theresienstadt 1945). Zij woonde op Huize Dennebroek aan de Barneveldseweg. Tegenwoordig valt dit onder Ede, lang was het gelegen in de gemeente Barneveld.
Zij was zanglerares en behoorde tot de notabelen van Barneveld. Burgemeester Van Nagell had haar gevraagd de voedselvoorziening voor de Belgische vluchtelingen op zich te nemen die vanaf de herfst van 1914 naar Barneveld kwamen. Haar werkzaamheden hield zij bij in een schriftje.
De gezamenlijke kokerij waarover zij in dit schriftje schrijft, duurde slechts een kort jaar, aangezien de vluchtelingen al gauw werden verdeeld over verschillende huizen en in hun eigen onderhoud gingen voorzien. Later, aan het eind van de oorlog, kwamen nog zo’n 200 Franse vluchtelingen naar Barneveld. Voor haar werk tijdens de Eerste Wereldoorlog kreeg Marie Hartog de Elisabeth-medaille toegekend door de Belgische koningin.
In de volgende citaten uit het schriftje spreekt Marie Hartog over haar belevenissen als hoofd van de voedselvoorziening voor de vluchtelingen:
Mijn herinneringen tijdens de groote oorlog 1914-1918 en speciaal wat ik meemaakte als hoofd van de voedselvoorziening voor Belgische en Fransche vluchtelingen wat een der interessantste tijdperken in de geschiedenis van Barneveld is geweest.
12 meisjes die het dichtst bij centrum woonden werden door mij aangezocht mij ter zijde te staan. Deze meisjes namen de voedingsmiddelen in ontvangst, tekenden de bonnen daarvoor af en hielden toezicht dat de Belgische vrouwen netjes haar plichten vervulden
De leveranciers leverden alles tegen afgifte van bonnen. Elke Maandag was betaaldag wat Mej. v. Schothorst op zich genomen had.
Alle bakkers (20 in aantal) leverden brood. Elke bakker had een nummer. 1, 2, 3 leverden Maandag 4, 5, 6 Dinsdag enz. Zij moesten elken week de Barneveldsche Courant nazien hoeveel brooden ieder te leveren had daar het aantal vluchtelingen nogal varieerde.
Ook de boeren in de omgeving hielpen mee: ...zoodat zij boerenwagens volgeladen proviand aanbrachten en in de geheele winter aardappels en groenten in overvloed waren.
Door de massa’s groenten werd besloten een groot deel daarvan in te maken. Inmaakpotten werden gratis geleend door de firma’s Haanschoten en Deylius, die ze nadien de inhoud opgegeten was ze terugnamen in hun winkel.
De Belg. vrouwen werden in werkploegen verdeeld, aardappelen schilsters, groente schoonmaaksters, omwaschters, zij die het locaal onderhielden, die de kachel dagelijks afwreven en eenmaal ’s weeks de vorken poetsten.
Eenmaal slechts ondervond ik staking van een ploeg aardappel schilsters. Toen zij niet verschenen verzocht ik een andere ploeg die werkzaamheden op zich te nemen en liet voor de stakende dames rijst koken. Dit stond haar niet aan, daar de Belgen dol op potatten zijn, waarop geen schilstaking meer is voor gekomen.
De menu’s waren als volgt:
Maandag - Een stamppot met spek
Dinsdag - Dikke groentensoep van poulethoenen met veel uien en rijst, spekpannekoeken toe
Woensdag - Stamppot met spek of worst
Donderdag - Ossenlappen, potatten en apart gestoofde groente
Vrijdag - Zoutvisch, aardappelen, rijstebrei
Zaterdag - Erwtensoep waarin een heele varkenskop gekookt werd
Zondag - Sauzijsen, potatten, apart gestoofde groenten
Daar de Belgen 3 jaar in Barneveld zijn gebleven is later toen een Belgische keukenmeid zich bevond bij een nieuw clubje aankomende vluchtelingen, deze Justine Bastiaansche het koken opgedragen. Het was direct merkbaar in het verbruik van vet, dat zeer verminderde, terwijl het uienverbruik toenam, daar o.a. alle sausen op zijn Belgisch met weinig vet maar van gefruitte uien water en meel werden bereid, waarmee de Belgen zooals zij zeiden zeer content waren.
Marie Hartog (zittend, rechts) in het “kooklocaal” met een paar Belgische dames
Zoowel ten tijde van de Belgische vluchtelingen als de Franschen hebben de jongelui van het Roode Kruis verbazend veel en goed werk gedaan, zij waren de mannelijke werkbijen, die niets te veel niets te vermoeiend was en op wie elk uur van den dag gerekend kon worden zoo nodig.
De jongelui van het Roode Kruis waren met vrachtwagens ook welwillend afgestaan door het dorp gegaan en hadden huisraad door wel willende inwoners geschonken opgehaald waarmede de Belgen, meest nette winkel- en handwerkslieden, zich zoo goed mogelijk hebben ingericht. Daar veel Barnevelders door de mobilisatie waren opgeroepen, vonden de Belgen gedurig werk in de landbouw of hun eigen beroep.
Helaas is er weinig informatie over de rest van het leven van Marie Hartog te vinden. We weten dat zij lid was van de Geldersch-Overijsselsche Maatschappij van landbouw en bestuurslid was van de pluimveevereniging. Dit schrijft zij zelf in haar schriftje over de Eerste Wereldoorlog.
Van 1926 tot en met 1928 heeft zij in Parijs gewoond. Was dit als zangeres, heeft zij daar zangles gegeven? We weten het niet. Na haar Parijse jaren is ze in het dorp Ede gaan wonen. Later, tijdens de Tweede Wereldoorlog komen we haar weer tegen. In de bevolkingsadministratie van Ede staat, dat zij op 8 juni 1943 naar Kamp Westerbork is “verhuisd”. Uiteindelijk is zij weggevoerd naar Theresienstadt.
Adeliene Marie Hartog, die in 1914 mensen hielp die gevlucht waren voor het oorlogsgeweld, is op 25 februari 1945 overleden in Theresienstadt.
Eén van de bedankbriefjes (voor –en achterkant) die Marie Hartog kreeg toegestuurd van Belgen die zij geholpen heeft tijdens hun verblijf in Barneveld.
Briefje van Justine Bastiaensen, die vanuit Barneveld werk vond als dienstmeisje in een huis in Ede
Notarissen De Feijfer en Van Heuven volledig ontsloten
Alle akten van notaris De Feijfer (notaris tussen 1830 en 1860) en notaris Van Heuven (notaris van 1881 tot 1910) zijn nu te doorzoeken via Archieval.
Vrijwilligers hebben de afgelopen jaren hard gewerkt om deze notariële akten toegankelijk te maken voor internet. Nog niet alle akten zijn ook gescand, maar ook daar wordt hard aan gewerkt. Mocht u een akte willen inzien de nog niet gescand is, dan kunt u ons via mail vragen om deze akte alvast te digitaliseren. Hieraan zijn geen kosten verbonden.
Akte nummer 2551 van notaris Van Heuven
Nieuwe aanwinsten bibliotheek
Aan de bibliotheek van het Gemeentearchief zijn het afgelopen jaar heel wat nieuwe boeken toegevoegd. De gehele lijst staat op de website van het Gemeentearchief bij de nieuwsberichten (gemeentearchief.barneveld.nl)
De bibliotheek is te doorzoeken via ons portal Archieval (www.archieval.nl) en de boeken zijn in te zien op de studiezaal.