Veel mensen kennen boerderij Middendorp aan de Nijkerkerweg in Harselaar-Westwest. Deze boerderij stond vlak naast de A1 en is begin 2019 gesloopt. Afgelopen zomer is het terrein door archeologisch bedrijf RAAP uit Zutphen opgegraven. Uit historische bronnen was bekend dat deze locatie mogelijk al vanaf de 13e eeuw als erf onafgebroken in gebruik was. Dat zou dus betekenen dat hier gedurende 8 eeuwen gewoond en gewerkt is! Tijdens de opgraving bleek dat de vroegere bewoners talloze sporen hebben nagelaten in de grond. In de afbeelding ziet u een uitsnede van wat archeologen de alles-sporen-kaart ofwel ASK noemen. Dit is een kaart van bovenaf met alle greppels, putten en kuilen (sporen dus) die ooit door mensen zijn gegraven. Deze sporen tekenen zich af in het (natuurlijke) gele zand.
Het meest wonderlijke spoor, dat werd aangetroffen, is aan de linkerkant van de afbeelding te zien. Het is een ronde structuur met een doorsnede van ca. 35 m, bestaande uit een ronde greppel van ca. 8 m breed. In de greppel moet water in hebben gestaan, omdat langs de zijkanten houten beschoeiing is aangetroffen. In het midden ligt een soort eiland van ca. 15 m doorsnede met daarop enkele sporen. Meteen riep deze structuur bij de archeologen de vraag op wat het geweest zou kunnen zijn.
Bij een omgracht terrein denk je al snel aan een kasteel. Was het misschien een motte-kasteel? Dat is een vroege versie van het middeleeuwse kasteel, waarbij een woontoren op een eilandje staat, omgeven door een gracht met water. Maar uit historische bronnen was in dit gebied niets bekend over een versterking of kasteel. Dus dat zou niet logisch zijn. Heeft er dan misschien een molen gestaan? Maar ook die zou uit geschreven bronnen bekend moeten zijn, dus ook deze theorie sneuvelde.
Uitsnede van de alle-sporen-kaart van de opgraving met links de structuur.
Reconstructie van het ovaalvormige aardwerk in Appel, waarbinnen een spiekerbelt lag (ronde eiland met gracht).
Uiteindelijk lag de meest voor de hand liggende oplossing van het mysterie in Appel, een paar kilometer verderop. Hier werd in 2008 archeologisch onderzoek gedaan naar een ovaalvormig aardwerk. Een onderdeel daarvan bleek een zogenaamde spiekerbelt of weerspieker te zijn, die bestaat uit een verhoogd omgracht terrein waarop een bouwwerk van steen of hout stond. Spiekerbelten komen in de Late Middeleeuwen (ca. 13e tot 15e eeuw) veel voor in Oost- en Noord-nederland en aansluitende Duitse gebieden. De bouwwerken dienden in eerste instantie vooral voor de opslag van agrarische gewassen, maar konden ook als vluchtplaats dienst doen. Soms werden ze zelfs voor permanente bewoning ingericht. Bij hoeve groot Zandbrink aan de Postweg in Achterveld ligt een omgrachte heuvel, die ook een spiekerbelt is.
De archeologen van RAAP zijn nu bezig met de uitwerking, waarbij alle vondsten, sporen en monsters worden geanalyseerd. Hopelijk levert dat de bevestiging van de spiekerbelt op en nog veel meer interessante informatie over deze bijzondere locatie. Volgend jaar zullen alle resultaten bekend zijn.
Erfgoed Gezocht
De bijeenkomst Erfgoed Gezocht was op 17 september jl. met vijfentwintig deelnemers een goed bezochte informatieavond in Museum Nairac. Op de avond stond het project Erfgoed Gezocht van Erfgoed Gelderland in samenwerking met de Universiteit van Leiden centraal. Naast de informatieve presentatie van de projectleider Eva Kaptijn was er voldoende ruimte voor inhoudelijke vragen en een hapje en drankje na afloop. De bijeenkomst heeft met succes genoeg mensen geïnspireerd om online te gaan zoeken naar grafheuvels en houtskoolmeilers. De eerste fase van het project is namelijk geheel afgerond.
De volgende stap in het project is het opsporen van de archeologische resten. Dit wordt gedaan middels meerdere veldwerkonderzoeken met vrijwilligers. De veldwerkdagen worden georganiseerd door Erfgoed Gelderland en in het onderzoek worden de vrijwilligers meegenomen in het proces om de grafheuvels daadwerkelijk wetenschappelijk vast te stellen. De voorlopige resultaten van de eerste fase zijn in ieder geval veelbelovend. Er lijkt namelijk sprake van een verdubbeling van het aantal bekende grafheuvels op de Veluwe.
Ben je benieuwd naar de resultaten van het veldwerkonderzoek of lijkt het je interessant om mee te helpen aan een van de aankomende veldwerkdagen? Kijk dan op: www.erfgoedgelderland.nl/erfgoedgezocht/
De Barneveldse goudschat
Het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden heeft een zeldzame gouden munt uit Barneveld in de vaste tentoonstelling ‘Archeologie uit je achtertuin’. De munt is deel van een muntschat, die met meer dan tweeduizend andere munten in een pot werd aan de Amerfoortsestraat werd ontdekt. De munten dateren uit de einde van de Late Middeleeuwen (tussen 1433 - 1546) en zijn waarschijnlijk kort erna begraven. Deze tijd ging in Barneveld gepaard met veel strijd. Het is dan ook aannemelijk om te denken dat de muntschat in deze onrustige periode is verstopt. Mogelijk heeft de muntschat zelfs iets te maken met een schatting die Barneveld aan het Hertogdom van Gelre moest betalen. Het verontschuldigde bedrag is namelijk bijna gelijk aan het aantal munten dat werd gevonden.
De muntschat werden in 1871 bij grondwerkzaamheden gevonden en zijn vervolgens - op enkele na - verkocht aan het Koninklijk Penningkabinet. Een van de overgebleven munten ligt in de bovengenoemde tentoonstelling in het RMO en staat symbool voor een roerige periode uit de Barneveldse geschiedenis. Jan Schaffelaar (1482) deze periode en is later uitgegroeid tot nationale bekendheid voor zijn heldhaftige strijd.